Sympozjum popularno-naukowe "Obława Augustowska - trudna droga do prawdy i godnej pamięci"

28 marca 2023 roku (wtorek) uczestniczyłem w sympozjum popularno-naukowym „Obława Augustowska – trudna droga do prawdy i godnej pamięci”. Sympozjum zorganizowane zostało pod moim honorowym patronatem przez Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej i dotyczyło największej sowieckiej zbrodni popełnionej na Polakach po zakończeniu w Europie II wojny światowej.

Obława Augustowska była najbardziej tragiczną odsłoną działań NKWD w Polsce. Była największą zbrodnią na Polakach po II wojnie światowej. Celem tej operacji było rozbicie oddziałów partyzanckich operujących na pograniczu polsko-litewskim. Dotychczas ustalono nazwiska 600 ofiar, ale naukowcy szacują, że mogło być ich około dwóch tysięcy. Instytut Pamięci Narodowej w Białymstoku przez 21 lat prowadził śledztwo w sprawie Obławy Augustowskiej. Zawiesił je jednak w 2022 roku, swoją decyzję uzasadniając faktem, że na terenie Polski śledczy wykonali wszystkie możliwe do przeprowadzenia czynności. Rada do spraw Upamiętnienia Ofiar Obławy Augustowskiej, która została powołana z mojej inicjatywy w 2022 roku i której pracom przewodniczę, domaga się wznowienia śledztwa dotyczącego Obławy. W ocenie Rady nie zostały wyczerpane wszystkie czynności dochodzeniowe, w związku z czym jej członkowie w przyjętej uchwale postanowili wystąpić do zespołu prokuratorów IPN i do Prokuratora Generalnego z wnioskiem o ponowne podjęcie zawieszonego postępowania w sprawie śledztwa dotyczącego Obławy Augustowskiej.

Poproszony przez dziennikarzy o zabranie głosu w sprawie zawieszenia śledztwa powiedziałem m.in.: „Argumenty za taką decyzją są oczywiste. Nasze zdziwienie budzi w ogóle fakt zawieszenia tego postępowania. W sposób oczywisty nie zostały jeszcze wyczerpane pewne możliwości, chociażby nie zostali jeszcze wysłuchani niektórzy ważni świadkowie tamtych wydarzeń. Przykładem jest ksiądz Stanisław Wysocki, Prezes Związku Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej, naoczny świadek tamtych wydarzeń, który stracił w Obławie dwie młode siostry oraz ojca. Przyznał On, że nie został przez IPN przesłuchany. Nie zostali prawdopodobnie również przesłuchani niektórzy spośród tych, którzy mogą mieć wiedzę na temat Obławy, a są żyjącymi członkami rodzin osób, które były po drugiej stronie, czyli po stronie oprawców. I podkreślam, że nie chodzi tu o to, aby karać, czy przenosić winę na rodziny, bo rodziny nie ponoszą odpowiedzialności za to, co robili ich przodkowie w przeszłości. Natomiast mogą mieć istotną wiedzę czy dokumenty, którymi mogliby podzielić się z prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej. Dlatego mamy nadzieję, że śledztwo zostanie wznowione.”

W swoim wystąpieniu pt. „Co w wolnej Polsce stoi na drodze do prawdy i godnej pamięci o Obławie Augustowskiej?” wskazałem przyczyny zewnętrzne – brak dostępu do archiwów rosyjskich i białoruskich oraz wewnętrzne, związane z konsekwencjami udziału w tej zbrodni polskich sił komunistycznych, milicyjnych i wojskowych – ułomności III RP oraz fakt, że w ciągu całego 30-lecia nie potrafiła ona uwolnić się od wpływów „resortowych dzieci i wnuków”.

Powiedziałem również m.in.: „Można mówić o trzech zjawiskach. Po pierwsze o spowolnieniu procesu dochodzenia do prawdy o tym wydarzeniu. Po drugie o umniejszaniu znaczenia tej wielkiej zbrodni i przedstawianiu jej jako mało ważnej dla całego kraju. Trzecim z kolei zjawiskiem jest próba przejmowania na swoją nieuprawnioną własność tego, co zostało przez lata z pokonaniem wielu przeszkód zrobione przez Związek Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej. W sposób oczywisty to on jest głównym depozytariuszem tej pamięci i nikt nie powinien mu tego odbierać w imię jakichkolwiek swoich interesów, nikt nie powinien tworzyć na bazie tego dorobku swojej lokalnej polityki historycznej – żaden wójt, czy burmistrz, ani ci, którzy ich wspierają – nikt nie powinien sobie tego zawłaszczać, choć każdy może i powinien włączyć się do wspólnego dzieła odkrywania pełnej prawdy i umacniania godnej pamięci o Obławie Augustowskiej i jej ofiarach”.

Dziękuję wykładowcom: prof. Janowi Żarynowi, dr Teresie Kaczorowskiej, ks. Prałatowi Stanisławowi Wysockiemu, phm. Piotrowi Rydzewskiemu oraz licznym uczestnikom sympozjum – przedstawicielom wielu instytucji, a zwłaszcza młodzieży, dyrektorom i nauczycielom. To była ważna konferencja, chociaż nie wszystko jeszcze, ze względu na ograniczony czas, udało się powiedzieć.

Galeria zdjęć: