2 lutego 2021 roku (wtorek) wziąłem udział w uroczystym przekazaniu zabytkowej chorągwi miejskiej Nowego Dworu z 1925 roku wójtowi gminy Nowy Dwór. Uroczystości rozpoczęły się Mszą Świętą w Kościele pw. Jana Chrzciciela w Nowym Dworze.
W lipcu 2020 roku podczas ratowniczych badań archeologicznych odkryto XVI-wieczne cmentarzysko ze stelami kamiennymi, gdzie zostali pochowani pierwsi mieszkańcy Nowego Dworu. Natrafiono na prawdopodobne pozostałości dawnej cerkwi prawosławnej z 1530 roku, co zgadza się z opisem archiwalnym dotyczącym jej położenia. Jednakże wymagane są badania weryfikacyjne do potwierdzenia tej hipotezy.
Ksiądz Proboszcz kanonik Jan Trochim i Pani Krystyna Kulmaczewska, Radna Gminy, porządkując i przeglądając stare chorągwie w Kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Nowym Dworze rozpoznali zabytkową chorągiew miejską Nowego Dworu, która przetrwała zamieszki wojenne, II wojnę światową, obecność wojsk niemieckich i radzieckich, a także okres sprawowania władzy komunistycznej. Haft Orła, napis „Miasto i Magistrat Nowy Dwór 1925”, wizerunek Najświętszej Maryi Panny jednoznacznie wskazuje na unikatowe odkrycie i autentyczność pochodzenia chorągwi.
Z szacunku dla historii, chorągiew powinna zostać umieszczona w honorowym miejscu. Kierując się tą przesłanką Ksiądz Proboszcz przekazał ją Gminie Nowy Dwór — na ręce Wójta Gminy Pana Andrzeja Humiennego. Z tej okazji Wójt Gminy Nowy Dwór zorganizował uroczyste przekazanie chorągwi po Mszy Świętej, która miała miejsce 2 lutego 2021 roku w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Nowym Dworze.
Podczas uroczystości został odczytany list okolicznościowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Pana Andrzeja Dudy, w którym znalazły się m.in. słowa:
W dniu święta Matki Boskiej Gromnicznej, tak głęboko wrośniętego w naszą polską obyczajowość, ta odnaleziona chorągiew z 1925 roku staje się znakiem całej długiej historii tego miejsca i ludzi je zamieszkujących. Sięga ona ponad pięćset lat wstecz, kiedy tu, u źródeł Biebrzy, nieopodal Grodna, ale pośród nieprzebytej puszczy, zaczęli się osiedlać ludzie różnych wyznań: katolicy, prawosławni i Żydzi. Ciesząc się opieką królewską za czasów ostatnich Jagiellonów i ich godnego następcy Stefana Batorego, razem zagospodarowywali tę piękną, lecz wtedy jeszcze niemal bezludną ziemię. Jako współobywatele Rzeczypospolitej Wielu Narodów, swoją codzienną pracą przez pokolenia budowali pomyślność własną i całego kraju.
Swoje wystąpienie skierowane do zebranych uczestników spotkania rozpocząłem od cytatu z wiersza Adama Asnyka „Do młodych”:
„Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy, choć macie sami doskonalsze wznieść, na nich się jeszcze święty ogień żarzy, i miłość ludzka stoi tam na straży, i wy winniście im cześć!”
Powiedziałem też: Myślę, że te słowa dobrze oddają stosunek Księdza Proboszcza Jana Trochima do przeszłości, teraźniejszości, a także przyszłości. To ksiądz proboszcz pieczołowicie zaopiekował się tym sztandarem sprzed prawie stu lat i chce przekazać tę chorągiew gminie, a pan wójt, za co także dziękuję, chce ją przyjąć i się nią zaopiekować. Pan wójt przejmując ten ważny i symboliczny znak oraz i cała gmina będzie miał swój udział w tym pochodzie pokoleń, w szacunku do przeszłości, który jest tak bardzo nam potrzebny – po to, aby pamiętać, skąd przychodzimy. Historia Nowego Dworu jest historią długą i dumną. Warto mieć świadomość, że Nowy Dwór przez ponad 300 lat posiadał prawa miejskie. I właśnie ten moment, kiedy proboszcz przekazuje gminie tę chorągiew jest asumptem do tego, żeby tę historię przypominać. Bardzo to wszystko jest ważne, bo „żeby kroczyć drogą przyszłą, trzeba wiedzieć, skąd się przyszło”.
Następnym krokiem będzie wpisanie chorągwi na listę zabytków, jej renowacja i umieszczenie w godnym miejscu w Urzędzie Gminy Nowy Dwór.
Gmina Nowy Dwór – obecnie gmina wiejska, położona jest na północno-wschodnich krańcach powiatu sokólskiego, na granicy Polski z Republiką Białorusi, w otulinie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Siedzibą gminy jest Nowy Dwór. Na terenie gminy swój początek bierze rzeka Biebrza.
„Nowy Dwór powstał zapewne na przełomie XV i XVI wieku. Miasteczkiem został zapewne w latach 30-tych XVI wieku, bowiem „mieszczanie nowodworscy” wzmiankowani są w 1539 roku. Najważniejszą jednak datą w dziejach miasta jest rok 1578, kiedy król Stefan Batory nadał przywilej na prawo miejskie magdeburskie oraz herb. Od tego czasu do 1892 roku Nowy Dwór posiadał pełnię praw miejskich. W 1892 roku wszedł nowy Statut Miejski, który za miasta na terenie guberni grodzieńskiej uznał tylko Białystok, Bielsk, Goniądz i Sokółkę, a 16 innych miast w tym Nowy Dwór uznano za miasteczka, pozostały one jednak gminami miejskimi. Po odzyskaniu niepodległości w 1919 roku Nowy Dwór zaliczono do miast w powiecie sokólskim, województwa białostockiego. Reforma administracyjno-miejska z lat 1933-1934, której zadaniem było ujednolicenie statusu różnych miejscowości spowodowała, iż w 1934 roku 28 miasteczek w woj. białostockim, w tym 13 obecnie w Polsce, a 15 poza jej granicami spadło do roli wsi, w tym i Nowy Dwór.” – dr Grzegorz Ryżewski, główny specjalista NID w Białymstoku
W Nowym Dworze bywali królowie polscy: Zygmunt Stary (1522), Stefan Batory (1579 i 1586), Jan Kazimierz, którzy radzili w mieście o sprawach wojny i pokoju. Byli tu też biskup łucki Mikołaj Prażmowski, liczni wojewodowie ziem polskich, Kanclerz Wielki Litewski Krzysztof Pac, podkanclerzy Wielkiego Księstwa Litewskiego Aleksander Naruszewicz.
W 1879 roku tak opisywano miejscowość:
Niegdyś miasto Nowy Dwór, — jedna z niezliczonych posiadłości królowej Bony, — zeszło obecnie na stopę miasteczka, w powiecie sokólskim, gub. grodzieńskiej. Fizjonomia jego ma wspólny konwencjonalny wyraz ze wszystkiemi miasteczkami tego kraju. Duży, czworoboczny rynek, zaludniony w koło przez Izraelitów, z wybiegającemi z niego kilku ulicami, zaludnionemi przez chrześcijan, żydzi pejsaci, w jarmułkach z wydartemi piętami, w klepiących patynkach, ciągle szwargocący, i biegający na jednym miejscu; wrzaskliwe przekupki z sinemi pończochami w ręku i z pomarszczonym czołem pod naciskiem peruki; kozy, czepiające się u wozów chłopskich; bachurów bez liku; po rogach karczmy; tu kościół — tam cerkiew.
W 1914 roku starostą miejskim był Józef Bałdowski, a jego zastępcą Jan Gromżyński (Hromżyński). Członkami rady miejskiej byli: Szymon Hrynkiewicz, Michał Augustynowicz, Józef Szczerbiński, Piotr Czerepuk, Franciszek Humienny, Adam Hrynkiewicz, Piotr Roszkowski, Michał Klendowicz, Józef Hrynkiewicz, Dawid Goldszmit. W Nowym Dworze mieszkały 182 osoby, w tym 542 mężczyzn i 640 kobiet. Żydzi stanowili 40,6 % populacji. Oprócz murowanego kościoła i drewnianej cerkwi była tu murowana synagoga i drewniana bóżnica. W 1934 roku Nowy Dwór utracił prawa miejskie. Po ustaleniu powojennych granic i odcięciu połączenia z Grodnem, znaczenie Nowego Dworu jako ośrodka miejskiego i punktu komunikacyjnego niezwykle zmalało. Obecnie wieś wchodzi w skład powiatu sokólskiego, stanowi siedzibę gminy, parafii rzymskokatolickiej i prawosławnej.
Relacje medialne:
https://bialystok.tvp.pl/52097484/po-latach-choragiew-miejska-nowego-dworu-odnaleziona
https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/195892
https://isokolka.eu/nowy-dwor/37241-zabytkowa-choragiew-znajdzie-swoje-miejsce-w-urzedzie-gminy-foto
